Pablo Picasso, Francis Bacon ve Jackson Pollock üzere çağdaş sanatın dev isimlerinin kimi çok ünlü tabloları, batıdaki müzelerde değil Tahran’da bulunuyor.
İran’ın başşehri dünyanın en çarpıcı çağdaş sanat koleksiyonlarından birine sahip. Ve yakın vakte kadar bu koleksiyondan çok az kişi haberdardı.
Çünkü kelam konusu eserler, onlarca yıldır Tahran Çağdaş Sanat Müzesi’nin (TMoCA) bodrumunda tutuluyordu.
1979 İran İhtilali’nden bu yana koleksiyondaki sanat yapıtlarının yalnızca küçük bir kısmı sergilendi.
Siyasi çalkantılar, değişen kültürel bedeller ve tarihi dönüm noktaları, bu sanat yapıtlarını hem İran halkının hem de çağdaş sanat tutkunlarının gözlerinden uzak tuttu.
Tahran’daki müze, büyük ölçüde gizemli kalmış bu koleksiyondaki kimi şaheserleri Kasım ayındaki stantta gün yüzüne çıkardı.
Tahran Çağdaş Sanat Müzesi’nin inşası 1977 yılında tamamlandı
Tahran Çağdaş Sanat Müzesi 1977 yılında, İran Şahı’nın sürgündeki dul eşi ve son İran İmparatoriçesi Farah Pehlevi’nin teşebbüsüyle inşa edildi. İslam İhtilali’nden yalnızca iki yıl önce müze tamamlandı.
Müzeyi Pehlevi’nin mimar olan kuzeni Kamran Diba tasarladı.
Kuruluş emeli “İranlılara çağdaş sanatı tanıtmak ve ülkeyi memleketler ortası sanat sahnesine çıkarmak” olarak belirlendi.
Müze kısa mühlet içinde Pablo Picasso, Salvador Kısmı ve Andy Warhol üzere çağdaş sanatın devlerinin yapıtlarını sergilemeye başladı.
Yabancı sanatkarların yanı sıra İran çağdaş sanatının yapıtlarına de mesken sahipliği yaptı.
Ancak açılışından iki yıl sonra İran’da her şey değişti.
İslam İhtilali, çıplaklık, dini hassasiyetler veyahut siyasi imaları münasebet göstererek, birçok sanat yapıtının sergilenmesini durdurdu.
Renoir’ın çocuklarının bakıcısı Gabriel’i çizdiği tablosu, “Çok açık”, Warhol’un eski İran kraliçesinin portresi, “Çok siyasi”ydi.
Öyle ki Farah Pehlevi’nin portresi ihtilal sırasındaki karışıklıkta bıçakla parçalandı.
Devrim sonrası bu sanat yapıtlarının birden fazla kilitli depolara kaldırıldı.
Sanat dünyasında bir efsaneye dönüşen bu depoda tablolar tozlanmaya başladı.
Londra’daki Afrika ve Orta Doğu Araştırmaları Fakültesi SOAS’ta sanat tarihçisi olan Hamid Keshmirshekan koleksiyonu incelemiş bir isim.
Keshmirshekan koleksiyon için, “Batı ülkeleri dışında bulunan en nadir çağdaş sanat hazinelerinden biri” diyor.
Koleksiyon, pop art üzere çağdaş sanat tarihinin değerli akımlarını bir ortaya getiren vakit kapsülü olarak görülüyor.
İşte yalnızca Tahran’da görebileceğiniz şaheserlerden bazıları:
Picasso’nun “Ressam ve Model” isimli tablosu, sanatkarın 1927 yılı içinde yaptığı en büyük yağlı boya olarak biliniyor Kübizm sonrası döneme ait bu eser, hudutlu renk kullanımı ile öne çıkıyor
İngiliz ressam Francis Bacon’un yapıtı ise İran İslam Cumhuriyeti’nin kurucusu Ayetullah Humeyni’nin bir portresi ile karşı karşıya durarak büyük bir tezat yaratıyor. Bacon’un tablosundaki ana figür, yatakta yatan iki çıplak adamı izlerken resmediliyor
Heykeltraş Henry Moore’un müzenin bahçesinde duran heykelleri tabiat ve insanın ahengini sembolize ediyor. (Fotoğraf Eylül 1999’dan)
Amerikan çağdaşları ortasında sıçratma tekniği ile farklılaşan Jackson Pollock’ın soyut yapıtı de Tahran’da sergileniyor. (Fotoğraf Eylül 1999’dan)
Andy Warhol’un Farah Pehlevi portresi, 23 Aralık 1979’da Tahran’daki Niavaran Sarayı’nın kütüphanesinde görülüyor. Bu saray kompleksi bugün bir müze
Giacometti’nin en ikonik yapıtlarından biri olarak kabul edilen ünlü Yürüyen Adam serisinden bir heykel. Bu eser uzun ve narin figürüyle yalnızlığı, kırılganlığı ve insanlığın ilerlemek için verdiği bitmek bilmeyen çabayı sembolize ediyor. (Fotoğraf Eylül 1999’dan)
Dubuffet’nin dokulu ve kışkırtıcı ‘Oportunist’ isimli eseri
Bir geri dönüş hikayesi
Tahran Çağdaş Sanat Müzesi, 1990’ların sonlarında yenilikçi isim Mohammad Hatemi’nin cumhurbaşkanlığı sırasında kültürel kıymetini tekrar kazanmaya başladı.
Sanatseverler ortaya çıkan eserler konusunda şaşkındı; Van Gogh, Kolu, hatta Monet’e ait tablolar Tahran’daydı.
Bazı eserler, sergilenmek üzere Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki büyük müzelere gönderildi. Koleksiyon kısa süreliğine de olsa küresel sanat dünyasına yeniden dahil oldu.
Ancak müze tarihi seyahatine zorluklarla devam ediyor.
TMoCA’nın bütçesi epey dar ve siyasi öncelikler nedeniyle bugün müzeden çok bir kültür merkezi olarak işlev görüyor.
