İstanbul Üniversitesi (İÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Temel ve Endüstriyel Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan bilim insanları, uçak yakıtı örnekleri üzerinde yürüttükleri kapsamlı bir araştırma sonucunda, bilim dünyası için kıymetli bir keşfe imza attı. Prof. Dr. Esra Sungur, Doç. Dr. Miray Onan ve Dr. Öğr. Üyesi Simge Arkan Özdemir öncülüğünde üç yıl evvel başlatılan bu çalışma, çevresel zorluklara karşı son derece güçlü Facivitalis İstanbulensis isimli yeni bir bakteri cinsinin ortaya çıkarılmasını sağladı.
BAKTERİ, BİLİM DÜNYASINDA TESCİLLENDİ
Laboratuvar ortamında yapılan ayrıntılı tahlillerin akabinde, yeni bakteri Antonie van Leeuwenhoek mecmuasında yayımlanarak bilimsel geçerlilik kazandı. Bu keşfin bilhassa etraf kirliliğiyle gayrette ve sürdürülebilir güç üretiminde değerli bir potansiyele sahip olduğu belirtiliyor.
“İLERİ TAHLİLLER, BAKTERİNİN YENİ BİR CİNS OLDUĞUNU GÖSTERDİ”
Prof. Dr. Esra Sungur, araştırmanın başlangıçta bir doktora tez çalışması olarak planlandığını ve mikroorganizmaların neden olduğu korozyon süreçlerini incelemeyi amaçladıklarını belirtti. Bu kapsamda özel bir havayolu şirketinden temin edilen uçak yakıtı örnekleri tahlil edildi.
Başlangıçta bulduğumuz bakterinin Sphingomonas cinsine ilişkin yeni bir çeşit olduğunu düşündük. Fakat derinlemesine tahliller yaptıkça, aslında yeni bir çeşit değil, yepisyeni bir bakteri cinsi keşfettiğimizi fark ettik. Bu, araştırmamız açısından çok değerli bir dönüm noktasıydı.
ÖZEL GENLER VE ÇEVRESEL DAYANIKLILIK
Keşfedilen bakterinin şiddetli çevresel şartlarda hayatta kalmasını sağlayan özel genler taşıdığı tespit edildi. Sungur, ileri moleküler tahlillerle bu bakterinin sırf dayanıklılığıyla değil, tıpkı vakitte virülans ve patojeniteye karşı gayrette değerli genetik özellikler barındırdığıyla da dikkat çektiğini tabir etti.
YAKIT İÇİNDEKİ HİDROKARBONLARI PARÇALAYABİLİYOR
Bakterinin uçak yakıtı üzere çok güçlü bir ortamda nasıl hayatta kalabildiğini anlamak için yapılan biyoinformatik tahliller, Facivitalis İstanbulensis’in hidrokarbonları parçalama yeteneğine sahip olduğunu ortaya koydu.
Uçak yakıtı hidrokarbon içerir ve bakteri için besin kaynağı epeyce sonludur. Fakat yaptığımız tahlillerde, bakterimizin hidrokarbonları parçalayabilen 100 farklı yine sahip olduğunu belirledik. Bilhassa aromatik yapıları parçalamada tesirli olan 58 yine rastladık. Ayrıyeten, biyosürfaktan üretimi için gerekli genlerden 9’unun yalnızca bu bakteride bulunduğunu tespit ettik.
ÇEVRE KİRLİLİĞİYLE ÇABADA KIYMETLİ BİR KEŞİF
Yeni keşfedilen bakteri, Sphingomonadaceae ailesine dahil edilerek biyoteknoloji alanında potansiyel kullanım için kaydedildi. Sungur, bu bakterinin petrolle kirlenmiş alanların temizlenmesi ve biyoremediasyon çalışmalarında etkin rol oynayabileceğini vurguladı:
Bu cins bakteriler çoklukla hidrokarbon kirliliğinin giderilmesi çalışmalarında kullanılıyor. Facivitalis İstanbulensis de bu alanda kıymetli bir oyuncu olabilir. Kendine mahsus genetik özellikleri sayesinde biyoteknolojik araştırmalar için yeni fırsatlar sunuyor.
“BİLİM DÜNYASI İÇİN BÜYÜK BİR KEŞİF”
Bakterinin ismi “Facivitalis İstanbulensis” olarak belirlenirken, “Facivitalis” sözünün “uçak yakıtında yaşayan”, “İstanbulensis” adının ise İstanbul Üniversitesi’ne atıfta bulunmak emeliyle seçildiği açıklandı.
Sungur, her mikrobiyoloğun hayalinin yeni bir bakteri çeşidi keşfetmek olduğunu belirterek, bu keşfin yalnızca bilimsel değil, insanlık açısından da büyük bir değer taşıdığını şu sözlerle ifade etti:
Doğada keşfedilmeyi bekleyen sayısız mikroorganizma var. Bizim onları bilmememiz, onların var olmadığı manasına gelmiyor. Bilinmeyeni ortaya çıkarmak, insanlık için yeni tahliller sunmak, bu çalışmaları daha da manalı kılıyor.
